DE MISLEIDENDE LEUZE. "De bevrijding van het Nederlandsche gebied van het Koninkrijk beteekent ook de bevrijding van het barbaars onderdrukte vrije woord. Het woord dat - alle gewelddadige beknotting ten spijt - fier en weldadig is blij- ven opklinken, kan weer vrij worden vermenigvuldigd. De illegale pers vindt haar rechtmatige bekroning in uitbloei in legaliteit ! Verboden bladen worden toegelaten tot de hervatting van hun taak.
Aldus de (Katholieke) Volkskrant in haar hoofd-artikel van Zaterdag 19 Mei. Dudelijker behoeft het niet gezegd. Uitspraken der regeering te Londen, be- loften van "Radio Oranje", Het Konink- lijk Woord, het officieel Persbesluit en de onuitroeibare zucht naar Waarheid en Rede in den mensch hebben het recht geschapen tot deze uitspraak. Ze is juist en moreel zoowel als juridsch onaantastbaar ! DE FNUIKENDE WAARHEID. Inmiddels verschijnt de "Volkskrant" met vier pagina's en ligt - naar wij vernemen - het "Alg. Handelsblad", even- zoo de "Telegraaf" gereed. Zaterdag verscheen het eerste nummer van "Het Vrije Nederland" met zestien pagina's geïllustreerd. Het "Parool" verkocht, zegt men, de vorige week op een dag 160.000 ex. "De Waarheid" wil tot 175 duizend ex. komen. En men fluistert dat een blad uit het Z. aanstonds mede het Noorden en A'dam zal exploiteeren ..... En het Militair Gezag, afd. "Voorlich- ting", decreteert het stopzetten van "De Nieuwe Amsterdammer" en wijst dit blad voor een aantal van eenige tien- duizenden 2-pagina-nummers, terug naar de stencil-vellen wegens de nijpende papiernood ! HERRIJZEND NEDERLAND ! --------------------------------------- RARE FEITEN. Om VIER uur DERTIG - op de dag van het drukverbod - betrad de delega- tie van de "NIEUWE AMSTERDAMMER het bureau van MILITAIR GEZAG..... Om VIJF UUR arriveerde het hoofd van de afdeeling en confereerde privé....... om ZES UUR VIJFTIEN werd de delega- tie binnengelaten...... Om HALF ZEVEN werd haar het verbod tot het verschynen in persdruk me- degedeeld. Om VIER UUR vertelde een chef van "De Telegraaf", dat de "NIEUWE AM- STERDAMMER" per stencil zou moeten verschijnen...... Om HALF ACHT werd de cassière van ons blad een betrekking aangeboden aan.... "Het Parool", omdat de "NIEUWE AMSTERDAMMER" toch niet meer kon verschijnen. Wij hebben weinig plaatsruimte, maar verstandige lezers. Commen- taar is dus niet noodig..... ---------------------------------
De situatie Mei 1945. Nederland is vrij. De oorlog is voorbij en daarmede de verstarring van het geestelijk, openbaar en zakelijk leven. Het Ned.volk staat voor de taak zich te herstellen. Niet in den vorm van een te- rugval op Mei 1940, doch in een onmiddellijk voortbouwen op 1940. Met het conse- quent toepassen van alle heilige voornemens uit het oorlogstydperk. Het Ned.volk moet derhalve voorwaarts treden op het terrein van het individueele leven.- In opvatting, levenshouding, gemeenschapsstruktuur, cultureel, ideeel en commercieel, politiek en staatsrechtelijk bestaan! Het Ned.volk zegt, dat het dit voornemen heeft - blijkens talryke offi- cieele en individueeele uitlatingen. Welnu: dat wij met elkander metterdaad bewijzen ! +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ EEN ONSCHULDIG VEROORDEELDE SCHREEF EENMAAL IN ZIJN CEL ZIJN VERWEER OP DE ACHTERKANT VAN EEN BEDUIMELD VISITEKAARTJE... DEN "NIEUWE AMSTERDAMMER" ZAL HET OP TWEE STENCIL-VELLETJES MOETEN DOEN ! +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ NU DE BEVRIJDING GEKOMEN IS Geruchten, wenschen, de capitulatie, de Canadeezen, fees- ten, optochten, blyheid, vlaggen, -oud-bekende uniformen, Oranje, de minister-president op den Dam - NEDERRLAND BE- VRYD ! Amsterdam is weer Amsterdam ! Alle illegaliteit, angst, zorg, levensgevaar en minderwaardige knechting .... Het is voorbij - voorbij in een reeks dagen van vreugde- dronkenschap. ... Nu keert de kalmte en de ernst en de zucht tot bouwen terug. Het "VOEDSEL-OFFENSIEF" is in vollen gang ! Onder zeer moeizame omstandigheden komt er ruimer voedsel. Per as en per schip, per goederenwagon zelfs al. De groente wordt ruimer en tegen geregelden prijs. De zieken worden geholpen. Kinderen krijgen paketten. De gemeente verschaft bijvoeding aan de industrie. Er zijn nieuwe bonnen. We eten reeds weer vleesch, boter, koek, chocola- de, suiker, melk... het begin is er ....
***************************************** * * AMSTERDAM ZET ZICH AAN HET WERK !... * IN ALLE RICHTINGEN: H E R S T E L. * --------------------------------------------- * De spoorwegmannen werken. De Jeugd * wordt in het gareel gezet. De Amster- * damsche tram in desolate toestand. * Water, gas en electra precair, maar * niet ontmoedigend. Stedereiniging is * zonder materiaal. Het onderwijs wordt * hervat. * De krant komt op de bon ....... * *****************************************DE HAVEN. Een onzer redacturen vertelt - na een officieele boottocht voor de pers - "Er is veel vernield aan kaden, kranen, bokken, transporteurs, de montagehal van de Droogdokmy. en havenwerken. Maar hoe hiernaast de hak van de moffenlaars zinloos getrapt, gedanst, gehost heeft op de hartspier van Amsterdam.... in de kantoren, op ruiten, inventaris, deuren en ramen - tot op de luxe scheepsmodellen in de vitrines.....het laat zich eenvoudig niet beschrijven !....Inmiddels loopen in IJmuiden zeeschepen binnen ..... AMSTERDAMSCH BEDRIJFSLEVEN. Ook dit is niet vernietigd, doch wacht. Veel ontbreekt, maar er kan spoedig op velerlei wijze worden gewerkt, Het wachten is één ding: - Vervoers-capaciteit. Vervoer beteekent kolen. Kolen beteekent stroom- energie. Daarom wachten honderd bedrijven, duizend machines, tienduizend apparaten voor het brengen van de oude kleur en de oude tevredenheid in het Amsterdamsche volks-huishouden ! ================================================================================DE LIQUIDATIE VAN DEN OORLOG. Europa is door de crisis heengekomen. Zij moet nu van haar wonden genezen en weer op krach- ten komen met het Geallieerd Militair Ge- zag als geneesheer aan het ziekbed. Daar- na zal zij een minder zelf-verwoestend le- ven moeten gaan leiden. Duidelijk herkenbare teekenen hiervoor zyn er nog niet. Rusland komt op adem. Engeland en Amerika zyn nog in oorlog. - Frankrijk regelt zijn zaken binnenshuis om weer te kunnen meetellen in de toekomst. Finland wacht af. De Balkanstaten zoeken positie tusschen de groote machten en invloeden voor de toekomst. Italië is een zwaar geteis- terd lichaamsdeel, dat byzondere verzorging noodig heeft. De West-Europeesche landen in 't Noorden trachten naar een eenheids-bloc teneinde hun belangen per trust te consoli- deeren. Inmiddels zyn de belanghebbenden by- een. San Francisco is aan het woord - niet om weer vernuftige oorlogs offensieven te be- ramen, doch om een nieuw Internationaal even- wicht te scheppen. - Tot dat troostrijke punt zijn wij gekomen en dit is de Groote winst van het - schoon nog zorgvolle - oogenblik ! ============================================WAT GEBEURT ER MET DUITSLAND ? Wat gebeuren moest ! Na 2 eeuwen van wanstaltig blazen, is de ballon ten- slotte gebarsten! In 1720 stal Friedrich von Pruisen het Silezische grondgbied van een onthutste zwangere vrouw - Maria Theresia - die sinds 24 uur plotseling Koningin van Oostenryk geworden was. Tweemaal deed het een greep naar Sleeswijk Holstein. Eén keer mis, één keer raak. Het hielp Napoleon vernietigen. Het droomde altyd van "Eenheid". Hardop Duitschland was altyd Pruisen. En Pruisen was altyd machtsdol, sodaten-dronken en abnormaal. Het stichtte de Duitsche "Fortschritt Partei" in de grootste na-oorlogsche armoede. Minister von Roon schiep in het geheim een leger, terwijl de volksregeering het had afgestemd. Bismarck vervalste een depêche van Napoleon III om het Duitsche rijk te stichten door een coupe de querre. Wilhelm II stookte het vuurtje van Sarajewo op om te kunnen vechten. Want het Marokko-fikje in 1905 was helaas, niet doorge- brand. In 1918 werd nog geen oog om oog en tand om tand gespeeld door den overwinnaar. Nu ligt de vaas aan scherven. Duitschland is gevangene van Europa - en ditmaal zonder clementie. Zelfs zonder eigen vredes-regering. Oostenrijk wordt zelfstandig en Polen deelen een paar brokken. Berlyn ligt in puin. Hamburg wordt hoofdstad voor de geal- lieerde macht. Het Noorden en Zuiden valt in deelen uiteen. Duitschland is geen mogenheid meer. Het Groot-Duitsche Ryk - duizend-jarig - (met de kas voor internationale betalingen te Berlyn) - was een fata morgana, - Gisteren - .... ONS DOEL EERSTE STUK. Er zijn symptomen aanwezig, welke er op wijzen, dat ernst gemaakt wordt met de voorbereiding voor de annexatie van Duitsch grondgebied, nadat dit van Duitschers zal zyn gezuiverd. Deze door ons steeds met klem van argumenten verdedigde maatregel vloeit voort uit het rechtsgevoel. En geen weldenkend mensch is in staat steek- houdende argumenten ertegen aan te voeren. Behalve (gedeeltelijk) rechtsherstel echter heeft de annexatie dit gunstige gevolg, dat ons volk grootere levensruimte krijgt en daardoor de kans op betere ontplooiing. Saamgedrongen op een veel te klein grondgebied, liep het gevaar in verval te geraken, doordat het een te zwaren strijd om zijn bestaan moest voeren. De misdaad van het Duitsche volk heeft dit gevaar tenminste afgewend. Een grooter Europeesch Nederlandsch gebied brengt bo- vendien met zich mede, dat onze positie in de wereld aanzienlijker wordt, waardoor wij, bij een juist door- gevoerde Rijkshervorming overeenkomstig de toezeg- gingen van H.M. de Koningin, sterker zullen staan in het verre Oosten, wat van het grootste belang is, omdat daar voorloopig het zwaartepunt onzer internatio- nale politiek zal liggen. Het jonge Amerika dringt heftig voorwaarts in al die gebieden, en veel Nederlandsche Energie zal noodig zijn om te voorkomen dat onze positie daar verzwakt. Dit beteekent echter niet, dat wy de Europeesche aangele- genheden moeten verwaarloozen. Integendeel ! Europa is ons werelddeel, en wij zul- len er naar moeten streven het tot rust en rechtsordening te brengen. Vandaar onze actie voor de Vereenigde Staten van Europa en binnen dit kader van het tot stand komen van het N.W. Europeesch bloc, omvattende ons land, Groot-Brittannie, België en Scandinavië. Vandaar ook onze actie voor een verdeeling van Duitsland op grond van de gedachte van wederopvoeding van het Duitsche Volk, welke n.l. niet door enkele theorie, noch door een bezetting te verwerkelijken is. Wanneer wij dit alles hier a.h.w. pro memorie uitstippelen, beteekent dit niet, dat er niet vele hier niet genoemde facetten aan deze kwesties te beschouwen zijn, wat wij dan ook niet zullen nalaten. Wij zullen dit doen op onze wijze, objectief en door middel van een gezuiverde journalistiek, welke wars is van alles wat zweemt naar vulgari- teit en zich bewust is van de waarde van het woord. Börger. ================================================================================ WIJ BERICHTEN: UITVOERIG TOEGELICHT NIEUWS en een breed uitspinnen van onze geestelijke leiddraad kunnen wij in dit stadium niet geven. Wij zijn als schipbreukelingen op een eiland en moeten ons bestaan voortzetten met primitieve middelen. Tot wij gered worden ! Daarom zullen wij zoo spoedig mogelijk geven: - de synthese van het dag-nieuws: Korte dagberichten. Alle adressen en officieele mededeelingen voor het publiek bestemd. De herstelvorderingen in het land. Gebeurtenissen in het buitenland. Korte reportages en een leiddraad voor de chaotische berichten van het maatschappelijk leven. Wij kunnen niet meedoen aan den wedstryd tegen het horloge. Onze eerte taak is: Rekenschap te geven aan onze lezers. Opheldering omtrent onze verschijningsvorm - Uiteenzetting van onze verschijnings-methode - mededeelingen omtrent de in wording zijnde stichting. Redactie.
****************************************** * WY WETEN, dat het "M.G." de * * verbindingsschakel is tusschen de * * Geallieerde overheid en Nederland. * * Als zoodanig staat het zelf in * * diensthouding. Wij zullen derhalve * * het M.G. in geen enkelen vorm * * attaqueeren. Wel zullen wij - strikt * * overeenkomstig de plannen en ver- * * wachtingen, welke hieromtrent tus- * * schen ons en het publiek ontstaan - * * onze onafhankelijke voorlichtings- * * taak voortzetten. In hoeverre hierbij * * het M.G. in zijn individueel, zoowel * * al officieel optreden, ter sprake * * zal komen, zal vanzelf blijken. * ******************************************Tot 1940 was er in het openbaar leven veel bedorven. In het cul- tureel leven nog meer. Dat wil de "Nieuwe Amsterdammer" niet terug- nemen, evenmin doodzwijgen. Zij wil het als voorbeeld voor oogen houden om een nieuwe meer zuiveren tyd te propageeren ! Wanneer er werkelijk tydgenooten zijn, die dit wenschen, wil zij de spreek- buis zijn voor het streven naar een BETERE WERELD ORDE. Niet in be- spiegelingen van hoop, maar practisch. Daadwerkelijk ! EEN STUKJE "PROGRAM": Wij staan vóór: - een Etisch gemeenschapsleven - Geen dogmatisch bestaan - geen "ismen" - geen camarilla-politiek - geen cultureel leven aan de oppervlakte .... Wij staan vóór: - Zedelijke vrijmoedigheid in onze wijze van publiceren. Critische zelf-inkeer op het stuk van literatuur, volkskunst, amusement. Wij staan vóór: - Journalistiek van de open deur. Dat is: niet "Herrijzend", doch "Hooger rijzend" Nederland ! --pagina 4-- REGELNIEUWS Amerikaansche militairen van 40 jaar en ouder, kunnen op verzoek gedemobiliseerd worden. ---------------- De recherche is zich gaan bemoeien met het aanbieden van polshorloges, fototoe- stellen, armbanden enz. in ruil voor cigaretten aan de Canadeezen, teneinde dit gesjacher den kop in te drukken. ---------------- De in Tsjecho-Slowakije, tot dusver voor de Joodsche bevolking gebruikte levens- middelen-kaarten met opdruk "Jude", zullen voortaan voor de Rijksduitschers in dit gebied gebruikt worden. ---------------- Volgens een taxatie van "Berlingske Tidede", kostte de Duitsche bezetting Dene- marken 8 à 9 milliard Deensche Kronen. ---------------- In veemen in de Deensche havenstad Aarhus zijn groote voorraden Duitsch mosterdgas ontdekt. ---------------- Volgens "Radio Rome" zijn de voornaamste Joegoslavische militaire commando's uit Triëst teruggetrokken. ---------------- Een aantal Amerikaansche organisaties bepleit deeling van de aanwezige voorraden levensmiddelen met Europa. Uit Ottawa komen in de a.s. 14 maanden 125 millioen pond vleesch in blik naar Europa. ---------------- De diplomatieke betrekkingen tusschen Rusland en Denemarken zijn hervat. ---------------- De conferentie van San Francisco zal 2 Juni eindigen. ************************************************* * Behoudens toestemming van het Gemeen- * * te-bestuur zullen de uitgestelde bevrij- * * dingsfeesten plaats hebben op 26, 27 en * * 28 Juni. * ************************************************* AARDBEIEN Van heden, 25 Mei af worden de groentewinke- liers bevoorraad met een half pond aardbeien per klant. De laatste nieuwe bonnen: De volgende bonnen zijn officieel aangewezen: 429 900 gr. biscuits 430 125 gr. suiker 431 1 tablet (+/- 50 gr) chocolade 432 50 gr. zout 433 225 gr. vleeschwaren (gratis) 434 225 gr. vleeschwaren. SOCIALE ACTIVITEITEN. Arbeids-reserve Voortaan zal van het instituut "Arbeids reserve" sprake zijn, waar men vroeger sprak van "werkverruiming". Het onderscheid zit volstrekt niet slechts in den naam, maar de geheele sociale positie der te werkgestelden is radicaal veranderd en .... verbe- terd ! Men treedt in dienst der "Dienst voor de Arbeidsreserve" op voorwaarden eener C.K.O.; de werknemer is volkomen gelijk gesteld met den arbeider in het vrije bedrijf. In verband met de voedingstoestand, hier ter stede, zal voorloopig slechts vier uren per dag arbeid worden verricht; de loonbetaling geschiedt echter als ware er een normale werkweek van 48 uur. In den tijd tusschen aanstelling en te werkstelling wordt wachtgeld uitbe- taaldt terwijl tevens een wachtgeldregeling is getroffon voor perioden van slecht weer. Per dag ontvangen de te werkgestelden bovendien een portie voedsel, tegen kostprijs (fl 0,10). Het probleem van schoeisel en kleeding hoopt men ook binnen afzienbaren tijd tot een oplossing te brengen. De werkprojecten der Arbeids-reserve zijn o.a.: Schiphol, de haven-werken, puinruimen, boomstobben uitgraven, enz. In het bijzonder komen er voor in aanmerking, zij, die voor den oorlog tot de werkeloozen behoorden en diegenen wier arbeid werd verricht in fabrieken, welke thans niet meer (kunnen) werken. Aanmelding kan geschieden, dagelijks in het gebouw der Diamant-beurs, Weesperplein 4 centrum. SLOT NIEUWS De samenwerking tusschen de groote Engelsche politieke partijen is hedenmiddag geëindigd. Churchill heeft zijn ontslag ingediend, tij- dens een audiëntie bij den Koning. Hij zal een tusschenregeering vormen - een z.g. "caretaker gouvernment". Het nieuwe kabinet zal a.s. Dins- dag voor de eerste maal in de Kamer komen. De verkiezingen, waarvoor de partijen thans een groote actie op touw zetten, zullen op 5 of 11 Juli plaats hebben. ---